Zadužbine

Zadužbina Ilije Milosavljevića Kolarca (1800-1878), Studentski trg 5 Beogradski trgovac Ilija Milosavljević Kolarac, iako neškolovan, gotovo celokupnu svoju imovinu ostavio je srpskom narodu za unapređivanje prosvete i kulture. Testament o zaveštanju imovine sastavljen je 1877. godine, kada je osnovan i fond za njegov univerzitet. Od prihoda zaveštane imovine podignuto je današnje zdanje Kolarčevog narodnog univerziteta između 1928. i 1932. godine – prema projektu arhitekte Petra Bajalovića. Rad Zadužbine prekinut je posle Drugog svetskog rata, a obnovljen 1991. godine. Zgrada Kolarčevog univerziteta uvek je imala namenu i služila ciljevima koje joj je odredio darodavac.

Zadužbina Miše Anastasijevića (1803-1885), Studentski trg 1 Februara 1863. godine bogati trgovac Miša Anastasijević preko tadašnjeg ministra prosvete zamolio je kneza Mihaila da primi na dar zdanje sagrađeno na «Velikoj pijaci». Već septembra iste godine to zdanje predato je tek osnovanoj Velikoj školi. Jedena od najlepših beogradskih zgrada nazvana je po darodavcu Kapetan-Mišinim zdanjem, a na njoj je pozlaćenim slovima bilo ispisano: «Miša Anastasijević svome otečestvu». Kapetan-Mišino zdanje je sagrađeno po planovima češkog arhitekte Jana Nevole. Osim Velike škole, u njemu su se svojevremeno nalazili Ministarstvo prosvete, gimnazija, biblioteka i Narodni muzej. Danas je u zgradi Rektorat Beogradskog univerziteta.

Vukova zadužbina Zadužbina je osnovana 1987. godine, u godini kada je obeleženo dva veka od rođenja Vuka Karadžića. Osnivači su Skupština Srbije, SANU, univerziteti u Srbiji, Matica srpska, Udruženje književnika Srbije i više institucija kulture i privrednih firmi. Cilj osnivanja Vukove zadužbine je, pored ostalog, unapređenje srpskog jezika, filološka i lingvistička istraživanja, istraživanja narodne književnosti, zaštita, čuvanje i publikovanje dela Vuka Karadžića. Zadužbina je smeštena u zgradi koja se nalazi u Ulici kralja Milana 2, u kojoj se nekada nalazilo najpre Ministarstvo prosvete Kraljevine Srbije, a posle Drugog svetskog rata i Ministarstvo prosvete SR Srbije. Zdanje je, prema projektu arhitekte Aleksandra Bugarskog, građeno u periodu 1870-1871. godine kao privatna kuća Dimitrija Golubovića, načelnika Beogradskog okruga. Kuća je nedugo po završetku prodata državi. Dograđena je i promenjena joj je fasada 1912. godine prema projektu arhitekte Branka Tanazevića.

Zadužbina Nikole (1841-1918) i Evgenije Kiki (1855-1933) Veliki deo svoje imovine Nikola i Evgenija Kiki ostavili su Beogradskoj trgovačkoj omladini. Svoj testament Nikola Kiki je ostavio 1918. godine. Od prodaje dela ostavljene imovine i prihoda od neprodate, prema testamentarnoj volji darodavca, sagrađena je «Bolnica Nikola i Evgenija Kiki za siromašne i postradale trgovce» u Zvečanskoj 9, a prema projektu arhitekte Rajka Tatića. Prema volji zadužbinara, na uglu Cetinjske i Hilandarske ulice sagrađena je 1939. godine trgovačka škola. Projekat ovog zdanja uradio je arhitekta Dragomir Živojinović.

Zadužbina Sime Andrejevića Igumanova (1804-1883) Sima Andrejević Igumanov je svoju imovinu zaveštao 1880. godine namenjujući je za «prosvetne ciljeve svoje braće u Staroj Srbiji». Zadužbinsku imovinu u Beogradu činila je zgrada na Terazijama i dve manje zgrade u Brankovoj ulici, koje su nacionalizovane 1960. godine. Zgrade u Brankovoj srušene su šezdesetih godina prošlog veka. Poslovno-stambeno zdanje poznato kao Igumanova palata, na uglu Terazija i Trga Nikole Pašića, podignuto je od prihoda Zadužbine 1938. godine po projektu arhitekata, braće Branka i Petra Krstića. Prihodom koji je donosilo izdavanje prostora u ovoj zgradi trebalo je izdržavati Bogosloviju u Prizrenu. Rad Zadužbine obnovljen je pre petnaestak godina, a opština Stari grad je Igumanovu palatu vratila Zadužbini 1991. godine te su tako stvoreni uslovi za dalje ostvarivanje njenih ciljeva.